Bilinmesi Gerekenler (İntravenöz Enjeksiyon Terapisi)
Uyarı: Bu makalenin yazarı uzman kontrolü dışında ketamin kullanımını önermemektedir.
Jeff Winograd depresyonsuz bir yetişkinlik hayatı tanımıyordu. Yirmi yaşına bastığından beri neredeyse piyasadaki bütün antidepresanları denemişti ama “depresyon daimiydi” diyor.
45 yaşına geldiğinde, o zamana kadar iki küçük çocuk babası, aynı zamanda da Portland Oregon’da video ve film yapımcısı olan Winograd dibe vurmuştu. Depresyon o kadar şiddetliydi ki depresyon nedeniyle felç olduğunu düşünmeye başlamıştı.
O sıralarda bir doktor arkadaşı tedaviye dirençli depresyon için ketaminden bahsetmişti.
Ketamin Nedir, Ne Amaçla Kullanılır?
Ketamin, 1960’larda Belçika’da hayvanlar için anestezi ilacı olarak ortaya çıktı. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ketamini 1970’te insanlar için anestezik olarak onayladı. Ketamin, Vietnam savaşında yaralı askerlerin tedavisi sırasında kullanıldı. Diğer anesteziklerin aksine ketamin solunumu ve kalp ritmini yavaşlatmaz, bu nedenle hastalar ketamin kullanımı sırasında solunum cihazına ihtiyaç duymazlar.
Acil sağlık ekipleri, intihar denemesinden kurtarılmış ajite hastalara ketamin verebilmektedir. Konuyla ilgili Dr. Ken Stewart, “Doktorlar, ketaminin depresyona ve intihar duygusuna karşı güçlü etkisi olduğunu böyle keşfettiler” ifadelerini kullanıyor…
(…)
Ketamin, birçok kişinin “yolculuk (trip)” dediği, doktorların tanımıyla “dissosyatif deneyim”e neden olmaktadır.
“Ketamin; gerçekdışılık hissine, görsel ve duyusal bozukluğa, kişinin vücudu hakkında çarpık duyguya, geçici alışılmadık düşünce ve inanışlara, öfori ya da “çakırkeyifliğe” yol açabilmektedir” diyor ketaminin antidepresan etkilerini araştırmada liderlik yaptığı Yale Tıp Okulu’nda Psikiyatri Bölümü Başkanı Dr. John Krystal.
Deneyim yaklaşık iki saat sürmektedir fakat uzman kontrolü dışındaki kullanımlarda bazı riskler bulunmaktadır. En ciddi riskler; şuursuzluk, yüksek kan basıncı ve tehlikeli şekilde yavaş solunumdur. Ketamin, aynı zamanda ülser ve mesanede ağrı, böbrek problemleri, mide ağrısı, depresyon, zayıf hafıza gibi uzun vadeli yan etkilere de neden olabilmektedir. Ketamin aşırı alkol kullananlarda özellikle sarhoşken alındığında -birçok yan etkiye ek olarak- ölümcül olabilmektedir.
Bununla birlikte, ilacın depresyon tedavisindeki ve intihar düşüncesine çare potansiyeli araştırmacıların dikkatini çekti. Tedaviye dirençli depresyon ve diğer koşullara yardımcı olması için kontrollü klinik ortamlarda incelediler ve uyguladılar.
Açıklayıcı olması açısından: Gelişigüzel kullanım, depresyon için bir tedavi değildir. Bununla beraber, doktorlar diğer ilaçlardan çare bulamamış hastalarda tıbbi olarak denetlenen kullanım için bir protokol geliştirdi.
Medikal Ketaminin Kullanım Yöntemleri
Ketamin, çeşitli formlarda bulunur. Esketamin (Spravato) olarak adlandırılan burun spreyi formundaki ilaç FDA’in depresyon tedavisi için onayladığı tek formdur. Bu form hakkında daha fazla bilgi için sitemizdeki diğer bir yazıya buradan ulaşabilirsiniz.
(…)
İntravenöz infüzyon, koldan uygulama, pastil formları da dahil ketaminin diğer formları FDA tarafından ruh sağlığı açısından onaylanmış değildir. Birçok araştırma intravenöz ketamin üzerinde çalışmaktadır. IV. uygulamaya sadece bir klinikte, doktor kontrolünde erişebilirsiniz. Bazı doktorlar genelde enjeksiyonlar arasında depresyona engel olması için evde kullanım pastilleri için reçete yazacaktır.
Stewart klinikte sadece doktor tarafından sevk edilmiş ve tedaviye dirençli depresyon tanısı almış hastalara bakıyor. Stewart tanı koymuyor. Hastalara araştırmaya dayalı olarak, 3 hafta boyunca aralıklarla 6 infüzyon uygulayarak başlıyor.
“İnsanlar işte böyle başlıyor” diyor Krystal ve devam ediyor:
“Haftada iki infüzyon sonra haftada bire düşüyorlar ve sonunda çoğu insan her 2-4 haftada bir infüzyona düşüyor. Çoğu araştırma ilk tedaviyi altı haftada bitiriyor. Altı haftadan daha fazla uygulamanın daha fazla yarar sağladığı konusunda bir çalışma bulunmamaktadır. Bununla birlikte, insanlar semptomları geri döndüğünde destek (booster) infüzyon için tekrar gelirler.”
IV. infüzyon yaklaşık 40 dakika sürmektedir. Dissosyatif* (gerçeklikte uzaklaşma) deneyim çabucak başlar ve ortadan kalkması uygulama tamamlandıktan sonra 15-20 dakika sürer. Bir doktor tüm süreç boyunca yerinde ve hazır bulunur. Doktorun tedavi gören hastayla aynı odada olması gerekmez ama eğer hastanın bir ihtiyacı olursa ya da kaygılanır, kafası karışırsa halihazırda bulunmaktadır.
“İnfüzyon sırasında hasta uyanık görünür” diyor Stewart:
“Çoğu hareket etmez ya da konuşmaz fakat bazıları konuşabilir, kulaklıklarında çalan müzik ya da deneyimlerinin bir kısmı hakkında yorum yapabilir, nerede olduklarını sorabilirler. Bir ihtiyaçları olmadığı sürece kimse müdahale etmez.”
(…)
Sadece tek infüzyon almış kişilerde ketaminin antidepresan etkisi saatler, günler ya da birkaç hafta içinde yavaş yavaş azalır. Seri infüzyon almış kişilerde etki daha uzun sürelidir.
Gerçek Hayata Dönüş
Tedaviye dirençli ruh hastalıkları için VA Connecticut Health System ve Yale-New Haven Hastanesi’nde, IV. ve intranazal (burundan kullanım) ketamin sağlayan Krystal, hastaları ketamin tedavisinden sonra psikoterapilerine devam etmesi için teşvik ediyor.
IV. ketamin uygulayan doktorlar hastalarına düzenli antidepresan rejimlerine de devam etmeleri önerisinde bulunma eğilimindedir. Burun spreyinde olduğu gibi ketamin enjeksiyonu da oral antidepresanlarla birlikte kullanımda onaylıdır.
“Ketamin bir aracıdır ancak ‘tedavi’ kavramı bundan daha geniştir” diyor Krystal…
(…)
Tüm enjeksiyonları tamamlamış insanların %30’u için işlem bitiyor. Asla geri gelmiyorlar. Destek (booster) enjeksiyon için geri gelenlerde ise öyle görünüyor ki destek dozların arası sonunda onlara ihtiyaç duyulmayana kadar açılıyor.
Ketamin Nasıl Çalışır?
Bir ruh sağlığı durumu için medikal olarak denetlenen ketamini deneyen Winograd, Coulter-Scott ve bu deneyimi yaşayan kişilerin yaklaşık %70’i için, ketaminin faydaları “trip” bitse de devam etmektedir. Araştırmacılar bunun nedenlerini araştırmaktadır.
Bugüne kadar bilinenler şu şekilde tanımlanıyor:
“Birkaç depresif insanda ketaminin neden olduğu ‘trip’ görülmese de bu insanlar bir dozdan birkaç gün sonra depresyon belirtilerinde azalma olduğunu bildirmişlerdir.”
“Etkiler görülecek ama asıl tedavi bu değil”
“Ketamin sistemik dolaşımınızdayken büyük ihtimalle dissosyatif etkileri göreceksiniz ama asıl tedavi bu değil” diyor Krystal:
“Bu sadece tedaviyi almak için yaşadığınız durum; ketamin tedavisi, beyninizin ketamine verdiği tepkidir.”
Beyin, başlangıçta bulunduğu duruma bağlı olarak birkaç farklı şekilde yanıt verebilir. Örneğin, uzun süreli depresyon yaşayan insanlar beyinlerindeki sinir hücrelerinin iletişim kurmasını sağlayan bazı önemli bağlantıları (sinaps) kaybeder.
“Öyle düşünüyoruz ki beyindeki sinaps sayısı azalır çünkü depresyon o kadar streslidir ki sinaptik bağlantıları budar ya da kaybedersiniz” diyor Krystal.
Bununla birlikte araştırma gösteriyor ki denetlenen ketaminin ilk dozundan 24 saat sonra kaybolan bağlantılar yeniden büyümeye başlamıştır. Ne kadar sinaps büyürse ketaminin hastalar için antidepresan etkisi o kadar iyi görülür.
Beyne Diğer Etkileri
Beyinde ruh haline etki eden bazı sinir hücreleri (nöronlar) birbirleriyle iletişim kurmak için glutamat olarak adlandırılan bir kimyasalı (nörotransmitter) kullanır. Sinir hücreleri bu iletişime katılmak için glutamat reseptörlerine ihtiyaç duyar.
Depresyonlu bazı insanların beyinlerinde, eğer glutamat reseptörleri devre dışı kalmış ya da zayıflamışsa sinir hücreleri glutamat tarafından uyarılmaz.
Bununla birlikte, bu belirli probleme sahip insanlar ketamin aldıklarında sinir hücresi bağlantıları glutamat reseptörleri ile yeniden donanmaya başlar.
Bir araştırma ise ketamin esas etkisini glutamat reseptörlerinde gösterse de antidepresan etki göstermesi için opioid reseptörlerine de ihtiyaç duyduğunu öne sürmektedir. Bunu ortaya çıkarmak için bazı araştırmalar yapmış psikiyatrist Alan Shatzberg’e göre bu “endişe verici”;
“Önemli olmayabilir ama ketaminin bir opioid mekanizması üzerinden çalışması beni kişisel olarak endişelendiriyor.”
Başka araştırmacıların ketamin çalışmalarında belirttiği endişe, insanların ketaminin etkisini hissedebilmek için -opioid ağrı kesicilerinde olduğu gibi- zamanla daha fazla doza ihtiyaç duyabileceğidir. Tedavinin zamana yayılması ve yavaş yavaş azaltılması riski azaltmaya yardımcı olmalıdır.
Tabii ki opioidlerle her karşılaştırma bağımlılık riski sorusunu ortaya çıkarıyor.
“Bence muhtemelen opioidlerden daha az bağımlılık yapıcı ama risksiz olduğunu söyleyemem” diyor Stanford Üniversitesi Davranışsal Hastalıklar Merkezi Direktörü Shatzer. Gerçekten de vaka çalışmaları bağımlılık ve suistimal belirtileri gösteren insanlar olduğunu göstermiştir.
Endikasyon (kullanım alanı) dışı bir tedavi olduğu için bağımlılık veya tolerans riskinin muhtemel faydalarını baskıladığını söylemek için erken olabilir. Yine de şunu belirtmek önemli, ilaç istismarı geçmişi olan kişilerde ketamin güvenli olmayabilir. Birçok klinik araştırma madde kullanımı problemleri olan kişileri çalışmalardan men etti.
Ayrıca şizofreni hastaları için de ketamin güvenli olmayabilir.
Beyni Yeniden Şekillendirme
İlacın glutamat reseptörleri üzerine etkisi olarak: Yeniden büyüyen ve aktive olan sinapslar depresyondan çıkmaya yardımcı olabilen beynin değişim yeteneğine yardımcı olabilir. Bu ayrıca ketaminden önce işe yaramayan antidepresan ve psikoterapinin ketaminden sonra işe yaramasını açıklayabilir.
Ketaminden önce Winograd, sadece ailesi ona yalvardığı için terapiye gittiğini söylüyor:
“Daha iyi hissetmeye başladığımda terapistimin söyledikleri daha anlamlı gelmeye başladı.”
Coulter-Scott’a gelince 6 dozluk tedavisinin dördüncü dozundayken şimdiden geceleri daha iyi uyuduğunu söylüyor. Uyku sorunu depresyonun yaygın bir belirtisidir. Dört yaşındaki torununu tek başına büyütürken hâlâ stres hissetiğini ama şimdiye kadar beraber yaşadığı karanlık ve anksiyetenin bu strese eşlik etmediğini söylüyor.
‘ENGİNYORUM’
Ketamin terapötik potansiyele sahip olsa da, kötüye kullanım potansiyelinden dolayı geleceği belirsiz bir maddedir. Daha önce bahsi geçen esketamine nasal spray beklenilen kullanıcı ve finansal başarıya ulaşamadı. Ketaminin klinik IV uygulaması dışındaki yollarda ise belirsizlik devam etmektedir.
Siz siz olun yasadışı madde kullanmayın ve kendinizi tehlikeye atmayın. Aynı şekilde bu çeviriyi paylaşarak madde kullanımında zarar azaltmaya ve temiz bilgilendirmeye katkıda bulanabilirsiniz.
* Dissosyatif: ‘Çözülme’ anlamına gelmektedir. Dissosiyatif bozukluklarda tıbbi bir rahatsızlık bulunmadığı halde kişinin bellek, kimlik, bilinç ya da algı bütünlüğünde bozulmalar görülmektedir. Dissosyatif bozukluklar bir anda ya da aşamalı bir şekilde, geçici ya da kronik olabilmektedir.
Kaynak:
